Οι κάτοικοι των χωριών της ορεινής Θεσσαλίας, εξαιτίας και της μορφολογίας του εδάφους, δεν εννοούσαν να υποταχθούν στους Τούρκους. Όταν οι Τούρκοι επιχειρούσαν να προχωρήσουν από τον κάμπο προς τα ορεινά, εύρισκαν μεγάλη αντίσταση και αναγκάζονταν να υποχωρήσουν. Για τον λόγο αυτό οι σουλτάνοι εφεύραν τρόπο να καταπαύσουν τις άσκοπες μάχες προς τους ορεινούς Θεσσαλούς. Διότι, και αν τους υποδούλωναν, ελάχιστα είχαν να ωφεληθούν, αφού ήσαν πάμπτωχοι. Πρώτος ο ευφυής σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής αποφάσισε να συνθηκολογήσει. Αντιπρόσωποι εκατόν είκοσι ορεινών χωριών της πρώην Δολοπίας, ήτοι των Δήμων Δομοκού, Ξυνιάδος, Μελιταίας, Τσαμασίου, Μενελαΐδος, Κτημενίων, Αγράφων, Δολόπων, Ιτάμου, Νεβροπόλεως, Αργιθέας, Γόμφων και ορεινής Ιθώμης συναντήθηκαν στο Τσαμάσι με αντιπροσώπους του σουλτάνου, των οποίων επικεφαλής ήταν ο Βεϊλέλβεης, και υπέγραψαν συνθήκη με τους ακόλουθους όρους:
Οι κάτοικοι των ανωτέρω χωριών αυτοδιοικούνται. Ένα δωδεκαμελές συμβούλιο εκλεγμένο από αντιπροσώπους των χωριών αυτών με έδρα το Νεοχώρι της Νεβροπόλεως αποφάσιζε για τη διοίκηση και τη φορολογία των κατοίκων των χωριών αυτών. Τούρκοι δεν επιτρεπόταν να πατήσουν πόδι στα ορεινά χωριά και μόνο στο Φανάρι επιτράπηκε να κατοικούν 100 οικογένειες. Σε ένδειξη υποτέλειας τα χωριά ήταν υποχρεωμένα να πληρώνουν κάποιο φόρο, το ποσό του οποίου κανονίζονταν από τα ίδια. Η επικοινωνία των κατοίκων με τα πεδινά ήταν ελεύθερη. Τα εν λόγω χωριά είναι γνωστά με το όνομα «Αγραφα», διότι δεν καταγράφτηκαν στους καταλόγους των τουρκικών κτήσεων.Αυτή η αυτονομία των Αγράφων και της Οθρυος διατηρήθηκε έως τα χρόνια του Αλή πασά, ο οποίος ύστερα από αιματηρούς αγώνες υπέταξε τα Αγραφα και όλη την ορεινή Θεσσαλία.Κατά την επανάσταση του 1821 ο Δομοκός, επειδή αποτελούσε έδρα τούρκου πασά με μεγάλη φρουρά, φαίνεται ότι δεν έλαβε μέρος. Ωστόσο, τα γύρω χωριά βοήθησαν τον απελευθερωτικό αγώνα. Αρκετοί αγωνιστές από αυτά έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες κοντά σε διάφορους οπλαρχηγούς της Ρούμελης. Όμως δεν αναφέρεται κανείς Δερελιώτης στους καταλόγους αγωνιστών από την επαρχία Δομοκού (Ν.Γιαννούλης, Γ.Σκούρας).
Με τη λήξη της επανάστασης του 1821 και τη συνθήκη του Λονδίνου (1832) δημιουργήθηκε το ελληνικό κράτος, που είχε περιορισμένη έκταση, μόλις 47.516 τ.χ. Η οροθετική γραμμή περνούσε από το Δερβέν Φούρκα (Καλαμάκι), γεγονός που σημαίνει ότι η επαρχία Δομοκού παρέμεινε στο Οθωμανικό έδαφος. Το Δερελί και άλλα χωριά ήταν παραμεθόρια. Όποιος ήθελε εύκολα μπορούσε να μετακινηθεί προς την ελεύθερη Ελλάδα και το αντίστροφο. Αυτό εκμεταλλεύτηκαν πολλοί κλέφτες και λησταντάρτες (Κελεπούρης, Παπάς, Αμάλλιαγος κ.ά.), που έβρισκαν καταφύγιο στην περιοχή. Γι’ αυτό, οι κάτοικοι των χωριών αυτών υπέφεραν από τους κλέφτες.
