Τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 1940 η Ελλάδα δέχτηκε με τρόπο ιταμό επίθεση της Ιταλίας στα Αλβανικά βουνά. Μετά το αρχικό μούδιασμα επανήλθε ο ενθουσιασμός και η αισιοδοξία στους Έλληνες, οι οποίοι σύσσωμοι αντιμετώπισαν την επίθεση. Από το Περιβόλι στρατεύτηκαν και οδηγήθηκαν στο μέτωπο αρκετά παλικάρια. Από αυτούς που έφυγαν δεν γύρισαν πίσω ο λοχίας Κωνσταντίνος Χρ.Κουτσουλέλος (1911-1941), σκοτώθηκε στις 29-01-1941 στην Κάτω Μπένια και ο στρατιώτης Θωμάς Γ.Καραγιάννης (1912-1940;), οι οποίοι έπεσαν στα πεδία των μαχών. Μετά τις ένδοξες μάχες στα βουνά της Αλβανίας τον χειμώνα 1940-41, ακολούθησε για ολόκληρη τη χώρα σκληρή τριπλή (Γερμανο-ϊταλο-βουλγαρική) κατοχή για τριάμισι περίπου χρόνια. Με την εισβολή των σιδερόφρακτων γερμανικών μεραρχιών στο ελληνικό έδαφος στις 6 Απριλίου 1941 μετά την ηρωική αντίσταση στα οχυρά Ρούπελ, η Ελλάδα αναγκάστηκε να υπογράψει συνθήκη. Και για την επαρχία Δομοκού, όπου αναπτύχθηκαν γερμανικές και ιταλικές στρατιωτικές μονάδες, τα χρόνια της κατοχής υπήρξαν πολύ δύσκολα. Ιδιαίτερα δύσκολος υπήρξε ο χειμώνας 1941-42 επειδή δεν υπήρχαν σιτηρά για τη διατροφή του πληθυσμού, αφού λόγω της επιστράτευσης τον Οκτώβρη του 1940 δεν σπάρθηκαν τα χωράφια. Αλλά και όποια τρόφιμα υπήρχαν τα δέσμευαν οι κατακτητές. Τον χειμώνα εκείνον πέθαναν πολύ άνθρωποι από ασιτία. Ωστόσο στα χωριά η κατάσταση ήταν λίγο καλύτερη καθότι υπήρχαν περισσότερες δυνατότητες εξεύρεσης τροφίμων.
Μετά την πρώτη αναταραχή, που ακολούθησε την εισβολή των Γερμανών, αναπτύχθηκαν και με τη βοήθεια των συμμάχων διάφορα αντάρτικα τμήματα στην περιοχή μας, όπως και σε όλη τη χώρα άλλωστε. Είναι η λεγόμενη «Εθνική Αντίσταση», που σκοπό είχε την παρενόχληση του εχθρού, την καταστροφή των υποδομών, τη φθορά του ανθρώπινου δυναμικού του με απώτερο σκοπό την εξασθένησή του και τον επηρεασμό του τελικού αποτελέσματος του πολέμου, όπως και έγινε.
Το Περιβόλι συμμετείχε στην οργάνωση αυτών των αντιστασιακών ομάδων. Πέρασε και έμεινε στο χωριό ο Θανάσης Κλάρας, ο γνωστός ως Άρης Βελουχιώτης. Σκοπός του να διερευνήσει τη δυνατότητα ένοπλης λαϊκής αντίστασης. Η πρώτη ανταρτική ομάδα στην περιοχή απαρτιζόταν από τους Αρη Βελουχιώτη, Στέφανο Στεφανή, Φώτη Μαστροκώστα από τη Σπερχειάδα, Νίκο Λέβα από το Περιβόλι και Βασίλη Ξυνοτρούλια από τους Βελεσιώτες. Ορμητήριο ήταν η «καλύβα του Στεφανή» κοντά στη Σπερχειάδα, όπου συναντήθηκαν το Μάη του 1942, όπως μαρτυράει σχετική πλάκα στο χώρο της καλύβας. Η υπάρχουσα σιδηροδρομική γραμμή χρησιμοποιούνταν από τους κατακτητές για τη μεταφορά πολεμικού υλικού στη γερμανική στρατιά που πολεμούσε στη βόρεια Αφρική. Οι επικεφαλής των αντιστασιακών ομάδων εκτίμησαν ότι καθυστέρηση στην αποστολή αυτών των εφοδίων θα είχε αρνητικές συνέπειες για τη γερμανική στρατιά. Αποφάσισαν λοιπόν να προβούν στην καταστροφή της γραμμής σε διάφορα σημεία και κυρίως γεφυρών, των οποίων η επισκευή απαιτούσε περισσότερο χρόνο. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται η μεγάλη επιχείρηση καταστροφής της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942, αλλά και άλλων μικρότερης σημασίας επιχειρήσεων.
Τέτοια μικρότερα σαμποτάζ έγιναν και στην επαρχία Δομοκού με επίκεντρο τη σιδηροδρομική γραμμή. Τα δύο πιο σημαντικά πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 1943. Το πρώτο έγινε τη νύχτα της 1ης προς 2α Ιουνίου 1943. Αντάρτες του ΕΛΑΣ ύστερα από εντολή του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής παγίδεψαν με εκρηκτικά τη σήραγγα της σιδηροδρομικής γραμμής Λαμίας- Λάρισας κοντά στο χωριό Κούρνοβο (Τρίλοφο). Αποτέλεσμα ήταν να ανατιναχτεί τραίνο γεμάτο Ιταλούς στρατιώτες και πολεμικό υλικό. Από την τρομερή έκρηξη σκοτώθηκαν 250 Ιταλοί στρατιωτικοί (μεταξύ των οποίων και ο στρατηγός Ντομένικο), αλλά και 50 Έλληνες κρατούμενοι που μεταφέρονταν από τις φυλακές Αβέρωφ στη Λάρισα. Οι Ιταλοί σε αντίποινα εκτέλεσαν στις 6 Ιουνίου 1943 κοντά στο χωριό Άγιος Στέφανος Δομοκού 106 κρατούμενους, που μετέφεραν από το στρατόπεδο της Λάρισας. Τους κρατούμενους τους εκτελούσαν κατά δεκάδες. Τους κατέβαζαν από τα στρατιωτικά καμιόνια, τους έδεναν τα χέρια, τους ανάγκαζαν να γονατίσουν και τους πυροβολούσαν πισώπλατα. Όσους αρνούνταν να κατέβουν από τα αυτοκίνητα τους πυροβόλησαν μέσα σε αυτά. Λέγεται ότι ορισμένοι Ιταλοί στρατιώτες δίστασαν να πυροβολήσουν πισώπλατα τα θύματα, οπότε οι αξιωματικοί έδωσαν εντολή να συνεχιστεί η εκτέλεση με πολυβόλα. Σε ανάμνηση της εκτέλεσης στη θέση έχει ανεγερθεί μνημείο.
Μνημείο στον Άγιο Στέφανο των 106 εκτελεσθέντων από τους Ιταλούς στις 6-6-1943
Ένα άλλο σαμποτάζ επίσης στη σιδηροδρομική γραμμή Λαμίας-Λάρισας οργανώθηκε και εκτελέστηκε από τμήμα ανταρτών του ΕΛΑΣ και Άγγλους σαμποτέρ. Η επιχείρηση προέβλεπε ανατίναξη τραίνου την ώρα που θα περνούσε τη γέφυρα του κεντρικού ρέματος του Περιβολίου. Ορίστηκε δε για τη νύχτα της 11ης προς 12η Ιουλίου 1943. Πράγματι τη συγκεκριμένη ημέρα όλα έγιναν κατά το σχέδιο με απόλυτη επιτυχία. Τη νύχτα κατά τις 11 περίπου το τραίνο γεμάτο πυρομαχικά πέρασε τον Σ.Σ. ΑΓΓΕΙΑΙ και πήρε την ευθεία αγκομαχώντας για να ανεβεί την ανηφόρα. Περνώντας η μηχανή τη γέφυρα οι αντάρτες πυροδότησαν τα εκρηκτικά που είχαν τοποθετήσει και τα βαγόνια σωριάστηκαν μέσα στο ρέμα. Με τη βοήθεια αντιαρματικού προκάλεσαν εκρήξεις στα πυρομαχικά. Οι σκηνές που επακολούθησαν, μοιάζουν βγαλμένες από την κόλαση. Οι εκρήξεις ήταν εκκωφαντικές μέσα στη νύχτα, τα βλήματα πετάγονταν ψηλά και έσκαζαν πάλι στο έδαφος, η γη σειόταν, πύρινες γλώσσες ανέβαιναν ψηλά στον σκοτεινό ουρανό κάνοντας τη νύχτα μέρα. Το αποτρόπαιο θέαμα ήταν ορατό από πολλά χιλιόμετρα μακριά. Οι κάτοικοι του Περιβολίου έφυγαν όλη νύχτα από το χωριό για να κρυφτούν στο δάσος πριν φτάσουν οι Γερμανοί. Την άλλη ημέρα Γερμανοί προερχόμενοι από τον Σ.Σ. ΚΑΛΛΙΠΕΥΚΗ πέρασαν από το «Μπουγάζι», όπου έκλεψαν 220 πρόβατα του Ανδρέα Κουστούκη, που έβοσκαν εκεί. Ανθρώπους δεν βρήκαν για να τους συλλάβουν. Για αντίποινα έκαψαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Θημωνιές που δεν είχαν αλωνισθεί, αχυρώνες, καλύβες, σπίτια παραδίνονταν στη φωτιά. Κάηκαν τα σπίτια, όλα διώροφα, των Γεωργίου και Δημητρίου Τσιούμα, Κωνσταντίνου Καρκάνη, Χρήστου Τσέλλου, Δημητρίου Ιω.Τασούλη και Ιωάννη Ανδρ.Πάνου. Οι κάτοικοι έβλεπαν από ψηλά και σφιγγόταν η καρδιά τους. Κόποι ετών καταστράφηκαν σε ελάχιστα λεπτά της ώρας.
Η εκδικητική μανία των κατακτητών δεν σταμάτησε εκεί. Τη νύχτα της ανατίναξης 50 περίπου οπλισμένοι Γερμανοί της φρουράς των Μεταλλείων Ομβριακής ξεκίνησαν για τον Σ.Σ. ΑΓΓΕΙΑΙ ακολουθώντας τη στενή γραμμή που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά του μεταλλεύματος. Όσους έβρισκαν στο δρόμο (ήταν καλοκαίρι και πολλοί κοιμόντουσαν στο ύπαιθρο κοντά στα ζώα ή στα χωράφια) τους συνέλαβαν (29 άτομα συνολικά) και τους έκλεισαν στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας στα Μεταλλεία. Ακολούθησαν ανακρίσεις. Την επόμενη ημέρα 13 Ιουλίου 1943 τους μετέφεραν στη θέση Μαγούλα των Μεταλλείων για εκτέλεση. Μόλις έφτασαν εκεί ένας τολμηρός νέος από την Ομβριακή, ο Θόδωρος Χατζάρας, πήδησε από το αυτοκίνητο και τρέχοντας με όλες του τις δυνάμεις κατάφερε να ξεφύγει παρά την καταδίωξη. Κατά την καταδίωξη οι Γερμανοί σκότωσαν δύο δεκαοκτάχρονα βοσκόπουλα που βρέθηκαν τυχαία μπροστά τους. Στο μεταξύ κατέφθασε ο Έλληνας διευθυντής των μεταλλείων με σκοπό να απελευθερώσει όσους ήταν εργάτες των μεταλλείων. Κατάφερε να γλυτώσει 14 άτομα που ήταν εργάτες, βοσκοί, γέροντες και παιδιά. Οι άλλοι 14, οι περισσότεροι από την Ομβριακή, εκτελέστηκαν. Μεταξύ αυτών και ο Περιβολιώτης Γεώργιος Χρ.Κούτρας, ο οποίος προσπάθησε να ξεφύγει τρέχοντας αλλά τον πρόλαβαν οι Γερμανοί και τον εκτέλεσαν. Στη θέση αυτή, ελάχιστα χιλιόμετρα μετά τα Μεταλλεία πηγαίνοντας από τον Δομοκό στη Λαμία, έχει στηθεί μνημείο για να θυμίζει τη θυσία αυτών των ανθρώπων.
Μνημείο στα Μεταλλεία Ομβριακής των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς στις 13-7-1943
Οι Γερμανοί αποχώρησαν από τη Λαμία και την περιοχή στις 18 Οκτωβρίου 1944. Στη Λαμία κάθε χρόνο στις 18 Οκτωβρίου γιορτάζεται η απελευθέρωση της πόλης μαζί με τον πολιούχο Άγιο Λουκά.
Στη διάρκεια της κατοχής (ή εξαιτίας αυτής) έχασαν τη ζωή τους 12 Περιβολιώτες. Για να δείτε τον πίνακα με τους Περιβολιώτες, που έχασαν τη ζωή τους κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και την κατοχή πατήστε εδώ.
Αλλά και ολόκληρη η Επαρχία Δομοκού είχε συμμετοχή στα στρατιωτικά γεγονότα της περιόδου 1940-45 προσφέροντας αρκετά παλικάρια της στα πεδία των μαχών. Για να δείτε όλους τους νεκρούς της περιόδου αυτής από την Επαρχία Δομοκού πατήστε εδώ.
