Το Δημοτικό Σχολείο Περιβολίου ιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1881. Η ίδρυση έγινε με απόφαση του Υπουργού Εκκλησιαστικών και Παιδείας Δ.Σ.Βουλπιώτη με ημερομηνία 10 Νοεμβρίου 1883 (ΦΕΚ 470Α΄/12.11.1883). Με την ίδια απόφαση ιδρύθηκαν και άλλα Δημοτικά Σχολεία της Επαρχίας Δομοκού (Ομβριακής, Γιακαρόμπας, Αγόριανης, Αβαρίτσας και Παλαμά). Στην εν λόγω απόφαση αναφέρεται: «Έχοντες υπ’ όψιν τας αναφοράς του νομάρχου Λαρίσσης, διαβιβάζοντος τας ευχάς και τα ψηφίσματα των οικείων δημοτικών συμβουλίων, ψηφισάντων την απαιτουμένην δαπάνην προς σύστασιν και συντήρησιν δημοτικών σχολείων, συντηρηθησομένων ολοκλήρως δαπάναις των οικείων δήμων, αποφασίζομεν…». Αυτό σημαίνει ότι τα σχολεία αυτά λειτούργησαν αρχικά με δαπάνες των οικείων Δήμων. Έτσι το Δημοτικό Σχολείο Περιβολίου λειτούργησε ως κοινοτικό μέχρι το 1910 περίπου. Από την ίδρυσή του και μέχρι το 1922 ή 1925 ήταν μονοθέσιο, οπότε προήχθη σε διθέσιο. Από το 1966 μέχρι το 1972 λειτούργησε ως τετραθέσιο, από το 1972 έως το 1982 ως τριθέσιο και από το 1982 έως το 2000 ως διθέσιο. Το 2000 ανεστάλη η λειτουργία του λόγω μείωσης του αριθμού των μαθητών.
Αρχικά, τα μαθήματα γίνονταν σε κτίριο που ανήκε στην εκκλησία, στην οποία η Κοινότητα πλήρωνε ένα μικρό μηνιαίο μίσθωμα. Το πρώτο ουσιαστικά διδακτήριο ήταν ένα σπιτάκι με δύο αίθουσες, το οποίο βρισκόταν εκεί όπου σήμερα είναι το παλιό Κοινοτικό Γραφείο, δίπλα στην πλατεία. Επειδή οι συνθήκες στέγασης δεν ήταν επαρκείς ο τότε Πρόεδρος του χωριού Γεώργιος Τσούμας φρόντισε με τη βοήθεια του βουλευτή Λαμίας Ευσταθίου Μαλαμίδα να κατασκευαστεί καινούργιο σχολείο, όπως και έγινε. Το σχολείο κατασκευάστηκε περί τα έτη 1930-33 και είχε δύο αίθουσες διδασκαλίας και ένα γραφείο. Για το θέμα αυτό στην εφημερίδα της Λαμίας «Η ΕΠΑΡΧΙΑ» (φύλλο 26-3-1932) δημοσιεύτηκε η ακόλουθη είδηση: «Το σχολείον του Δερελή, που γίνεται τη ενεργεία του κ.Μαλαμίδα, κοντεύει να τελειώσει. Συγχαίρομε την σχολικήν εφορείαν, παρ’ όλην την στενότητα χρήματος, δεν απελπίστηκαν για να αφήσουν το έργο μισό, αλλά στο πλευρό του κ.Μαλαμίδα επήραν χρήματα από το κράτος και έτσι σε λίγο θα στεγασθούν τα παιδιά στο καινούργιο σχολείο». Αργότερα, συγκεκριμένα το 1966, προστέθηκαν δύο αίθουσες και ένα γραφείο.
Παλιά προβλεπόταν η δημιουργία και λειτουργία σχολικού κήπου. Για τον λόγο αυτό το 1940 παραχωρήθηκε από την Κοινότητα ανατολικά του διδακτηρίου ένα μικρό αγροτεμάχιο 300 περίπου τ.μ. για να χρησιμοποιηθεί ως σχολικός κήπος. Δυστυχώς όμως κατά τη δεκαετία του 1940 λόγω της εμπόλεμης κατάστασης έμεινε ανεκμετάλλευτο. Από το σχολικό έτος 1950-51 έγιναν οι πρώτες προσπάθειες αξιοποίησής του. Σταδιακά, δημιουργήθηκε ένας εξαιρετικός ανθόκηπος και λαχανόκηπος. Όμως από το 1978 εγκαταλείφτηκε.
Το Δημοτικό Σχολείο Περιβολίου λειτούργησε για τελευταία φορά το σχολικό έτος 1999-2000. Από το επόμενο σχολικό έτος 2000-01, λόγω σημαντικής μείωσης του αριθμού των μαθητών, ενσωματώθηκε στο Δημοτικό Σχολείο Ομβριακής. Έχει απομείνει το εντυπωσιακό διδακτήριο για να θυμίζει τα περασμένα μεγαλεία. Χιλιάδες μαθητές αποφοίτησαν από αυτό και έγιναν επιστήμονες, επιχειρηματίες, υπάλληλοι, αγρότες. Μετά την κατάργηση του σχολείου, το διδακτήριο χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ), που λειτούργησε για μερικά χρόνια.
Στις αρχές του 20ου αιώνα (δεκαετίες 1900 και 1910) φοιτούσαν 50 περίπου μαθητές, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αγόρια. Τη δεκαετία του 1920 αυξήθηκαν σε 80-100. Ο Κω 1σταντίνος Αντ.Κυριαζής ανέφερε ότι το 1926, που πήγε ο ίδιος στο σχολείο, οι μαθητές ήταν 145 και είχαν ένα μόνο δάσκαλο, τον Αθανάσιο Ρίζο από τη Σουβάλα Φωκίδας
Στον παρακάτω Πίνακας φαίνεται το μαθητικό δυναμικό για τα σχολικά έτη από 1949-1950 έως και 1999-2000, οπότε και έπαψε να λειτουργεί. Τα αρχεία για τα προ του 1949 σχολικά έτη δεν υπάρχουν, διότι κάηκαν κατά τον εμφύλιο πόλεμο όπως φαίνεται και από σχετικό έγγραφο του Διευθυντή του σχολείου με ημερομηνία 10-03-1958. Για να δείτε τον Πίνακα 1 πατήστε ΕΔΩ.
Στον επόμενο Πίνακα 2 αναφέρονται οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Περιβολίου (επειδή δεν υπάρχει αρχείο για την περίοδο προ του 1955, τα στοιχεία αυτά είναι ελλιπή και βασίζονται σε προφορικές μαρτυρίες). Για να δείτε τον Πίνακα 2 πατήστε ΕΔΩ.
Οι δάσκαλοι αυτοί προσπαθούσαν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες να μάθουν τα παιδιά γράμματα δουλεύοντας έξι ημέρες την εβδομάδα πρωί και απόγευμα. Τα διαθέσιμα μέσα (υποδομές, βιβλία, εποπτικά κλπ.) ήταν λιγοστά. Αξίζει να αναφερθεί ότι για χρόνια οι μαθητές δεν είχαν τετράδια για να γράφουν, αλλά έγραφαν και έσβηναν στην «πλάκα» με το κοντύλι. Παρά ταύτα όμως με το ζήλο και την αγάπη τους προς τους μαθητές ξεπερνούσαν τις όποιες ελλείψεις. Αναφέρεται το ακόλουθο χαρακτηριστικό γεγονός. Ένας μαθητής δεν πήγαινε στο σχολείο, όπως και πολλά άλλα παιδιά της ηλικίας του. Πολλοί γονείς τότε δεν έστελναν τα παιδιά στο σχολείο είτε διότι τα χρειάζονταν στις αγροτικές δουλειές είτε διότι δεν αντιλαμβάνονταν την αξία του σχολείου. Τα περισσότερα παιδιά φοιτούσαν μέχρι την Γ΄ ή Δ΄ τάξη. Όσα κατόρθωναν να τελειώσουν την Ε΄ ή Στ΄ τάξη θεωρούνταν μορφωμένα. Ο συγκεκριμένος μαθητής λοιπόν πήγαινε μέχρι την εξωτερική πόρτα αλλά μέσα δεν έμπαινε. Ο δάσκαλος όμως προσπαθούσε να τον πείσει να μπει μέσα και να παρακολουθήσει τα μαθήματα, χωρίς ωστόσο αποτέλεσμα. Το μυαλό του δασκάλου δούλεψε και βρήκε τη λύση. Χρησιμοποίησε ως δόλωμα καραμέλες, οι οποίες τότε ήταν δυσεύρετες και τα παιδιά τις λαχταρούσαν πολύ. Έτσι κατάφερε να πάει το παιδί εκείνο στο σχολείο. Το περιστατικό δείχνει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των δασκάλων. Παλιότερα, όταν δεν υπήρχαν διαθέσιμα μέσα, όπως ρολόγια, ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, την έναρξη της ημερήσιας λειτουργίας του σχολείου σήμαινε η καμπάνα. Οι δρόμοι γέμιζαν με τις χαρούμενες φωνές των δεκάδων παιδιών που πήγαιναν στο σχολείο. Και αν ήταν χειμώνας κρατούσαν στο χέρι ένα ξύλο για τη σόμπα. Το σχολείο λειτουργούσε πρωί και απόγευμα με μικρή διακοπή το μεσημέρι. Πίσω από το σχολείο κοντά στο ρέμα υπήρχε ο σχολικός κήπος για εκπαίδευση των μαθητών. Αξίζει να αναφερθεί ότι η δενδροστοιχία από ακακίες στον παλιό δρόμο για τον Σ.Σ. ΑΓΓΕΙΑΙ φυτεύτηκε τη δεκαετία του 1960 από τους μαθητές με πρωτοβουλία του δασκάλου Αποστόλου Αθαν.Σκαλιστήρα.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και για κάποια χρόνια λειτούργησε συσσίτιο στο σχολείο. Κάθε πρωί οι μαθητές έπαιρναν γάλα και κάθε μεσημέρι φαγητό. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνταν ένα κτίριο του Γεωργίου Κοντογεώργου, που βρίσκονταν κοντά στο σχολείο. Μία από τις μαγείρισσες ήταν η Βασιλική Γ.Κοντογεώργου («Συροβασίλω»). Οι δάσκαλοι βέβαια έμεναν μόνιμα στο χωριό και δεν πηγαινοέρχονταν σε κάποια πόλη, όπως γίνεται τώρα. Μάλιστα, τα παλιά χρόνια υπήρχε η συνήθεια οι μανάδες των μαθητών να στέλνουν φαγητό στους άνδρες κυρίως δασκάλους. Σχετικό είναι και το περιστατικό που συνέβη κάποια φορά. Ένας μαθητής πήγε στον δάσκαλο το φαγητό, που του έδωσε η μητέρα του. Ανοίγει εκείνος το σκεύος και βλέποντας το περιεχόμενο ξεσπάει: «Πάλι φασολάδα!». Φαίνεται πως εκείνη την εβδομάδα όλες οι μανάδες μαγείρεψαν φασολάδα, πολύ καλό φαγητό για τα χρόνια εκείνα, χωρίς φυσικά να προσυνεννοηθούν. Στο «ζμάκι», μια περιοχή που ανήκε μεν στη Μακρυρράχη, αλλά ήταν πολύ κοντά στο Περιβόλι, φύτρωναν ίτσια, ωραιότατα λουλούδια. Αρκετά παιδιά έκοβαν αυτά τα λουλούδια, τα έκαναν ματσάκια και τα πουλούσαν στον ΣΣ ΑΓΓΕΙΑΙ σε επιβάτες των τραίνων. Κάποιες φορές εξαιτίας αυτών δημιουργούνταν μια αντιπαλότητα ανάμεσα σε περιβολιωτόπουλα και καϊτσιωτόπουλα, σε σημείο που να παίζουν πετροπόλεμο. Όλα αυτά όμως ήταν παιδικά καμώματα και γρήγορα ξεχνιόντουσαν. Άλλωστε κάποιες φορές τα σχολεία Περιβολίου, Μακρυρράχης και Άνω Αγόριανης πραγματοποιούσαν κοινές εκδρομές με αποτέλεσμα να γνωρίζονται καλύτερα τα παιδιά των τριών χωριών.
Για τα παιχνίδια που έπαιζαν παλιά τα παιδιά υπάρχει ξεχωριστό κεφάλαιο. Εδώ αναφέρονται λίγα στοιχεία για το ποδόσφαιρο, που ήταν πάντα το αγαπημένο παιχνίδι των αγοριών. Παιζόταν με μπάλα από πανιά ή την κύστη του γουρουνιού, κοντά στα Χριστούγεννα. Ήταν ιδιαίτερη χαρά για τα παιδιά, όταν έπαιζαν αραιά και πού με δερμάτινη μπάλα. Αρχικά έπαιζαν χωρισμένοι σε ομάδες ανάλογα με το μαχαλά που έμεναν, Κάτω Μαχαλάς – Πάνω Μαχαλάς. Το όριο των δύο μαχαλάδων ήταν το κεντρικό πηγάδι του Τσέλλου, όπου σήμερα είναι το μαγαζί του Αντώνη Σιαπέρα, στο κέντρο του χωριού. Αργότερα όταν χτίστηκαν αρκετά σπίτια στο «Χαμομήλι», δηλαδή τον μαχαλά πέρα από το ρέμα, ο χωρισμός γινόταν ανάμεσα σε Περιβόλι – Χαμομήλι. Για ένα διάστημα τα παιδιά του χωριού δημιούργησαν ομάδες με τα ονόματα Παμπεριβολιακός, Δόξα Περιβολίου και Νίκη Περιβολίου για να παίζουν μεταξύ τους.
Αξίζει να αναφερθεί ένα χαριτωμένο περιστατικό που συνέβη κατά τη δεκαετία του 1950. Κυκλοφορούσαν τότε σε συσκευασίες, μπισκότων κυρίως, φωτογραφίες γνωστών ποδοσφαιριστών των μεγάλων ομάδων. Εκείνα τα χρόνια μεσουρανούσαν παίχτες όπως οι Δαρίβας, Λινοξυλάκης, Λουκανίδης, Σεραφείδης, Νεστορίδης και άλλοι. Τα παιδιά μάζευαν αυτές τις κάρτες για παιχνίδι ή ανταλλαγή. Ορισμένοι τις κολλούσαν στον τοίχο σε κάποιο δωμάτιο του σπιτιού.
Η μητέρα ενός παιδιού, βλέποντας τον τοίχο γεμάτο τέτοιες φωτογραφίες, ρωτάει τον γιο της:
- Τι είναι αυτές οι εικόνες παιδάκι μου;
- Άγιοι είναι μάνα, απαντάει εκείνος.
- Και αυτός ποιος είναι παιδάκι μου; ξαναρωτάει η μάνα δείχνοντας τη φωτογραφία ενός παίχτη.
- Ο άγιος Μουράτης, μάνα.
Και η μάνα κάνοντας το σταυρό της απευθύνεται στον εικονιζόμενο λέγοντας:
- Άγιε Μουράτη μου, φύλαξε τα παιδάκια μου!
Το περιστατικό δείχνει την αθωότητα, την άγνοια αλλά και τη βαθιά ευλάβεια των γυναικών εκείνων.
Λίγα παιδιά παλιότερα, περισσότερα αργότερα, όταν τελείωναν το Δημοτικό Σχολείο συνέχιζαν τις σπουδές τους στο Γυμνάσιο. Τα πιο κοντινά Γυμνάσια υπήρχαν στον Δομοκό και στη Λαμία. Δύο τρία παιδιά μαζί νοίκιαζαν ένα δωμάτιο, όπου κοιμόντουσαν, διάβαζαν και μαγείρευαν μόνα τους. Έτσι, από την τρυφερή ηλικία των 12 ετών αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες μακριά από τις οικογένειές τους. Ήταν αναγκασμένα να σηκώνονται μόνα τους το πρωί χωρίς την παρουσία της μάνας, να μαγειρεύουν, να καθαρίζουν, να τακτοποιούν το σπίτι. Και κάθε Κυριακή με ιδιαίτερη χαρά περίμεναν το καλάθι με τα «δώρα» από το χωριό, με το τραίνο αρχικά, με το λεωφορείο αργότερα. Τα «δώρα» ήταν έτοιμα φαγητά και άλλα τρόφιμα μαζί με ένα μικρό χρηματικό ποσό, που έστελνε η οικογένειά τους για να περάσουν την επόμενη εβδομάδα.
Ο Αντώνης Κ.Κυριαζής και ο Βασίλης Δ.Ζάχος μόλις έλαβαν τα καλάθια τους
