Έθιμα του Δωδεκαημέρου στο Περιβόλι
Έφτασε η μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων και στη συνέχεια η Πρωτοχρονιά και ύστερα τα Φώτα. Μας γεμίζουν με χαρά αυτές οι γιορτές, αφού μας δίνεται η ευκαιρία να απολαύσουμε τις θαυμάσιες ακολουθίες στις εκκλησιές, να ανταμώσουμε συγγενείς και φίλοι, να γευτούμε ξεχωριστά εδέσματα. Όσοι είναι και λίγο περασμένης ηλικίας γυρίζουν πίσω τον χρόνο για να θυμηθούν και να ζήσουν νοερά τα έθιμα του αγαπημένου τους χωριού.
Παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων τα αγόρια γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι, ακόμα και με χιόνι ή παγωνιά, για να πουν τα κάλαντα. Οι νοικοκυρές τα φίλευαν κατά βάση με καραμέλες, σύκα ξερά, καλαμπόκι και σπανίως με χρήματα.
Η “γουρνοχαρά”, το σφάξιμο των χοίρων, αρχικά γινόταν ανήμερα τα Χριστούγεννα και αργότερα για πρακτικούς λόγους μετατέθηκε λίγες ημέρες νωρίτερα. Τίποτα απολύτως δεν πήγαινε χαμένο από το γουρούνι. Ακόμα και τα κόκαλα τα έφτιαχναν σαπούνι, το δέρμα παπούτσια (γουρνοτσάρουχα) και την φούσκα (κύστη) μπάλα.
Χαρακτηριστικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς ήταν το έθιμο «σπούρνη». Το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλα τα μέλη της οικογένειας αφού πλενόντουσαν καθόντουσαν μπροστά από τη φωτιά, σόμπα ή τζάκι, και με ένα ξυλάκι ανακάτευαν τα κάρβουνα λέγοντας: «σπούρνη παιδιά, σπούρνη αυγά, σπούρνη πουλιά, σπούρνη γαμπρούς, σπούρνη νύφες…». Με τον τρόπο αυτό εύχονταν η χρονιά, που μόλις άρχισε, να φέρει πολλά αγαθά στο σπίτι τους. Τα κορίτσια πήγαιναν στα γειτονικά σπίτια και έλεγαν την “σπούρνη”.
Ένα άλλο έθιμο αφορούσε τους τσοπάνηδες, που φύλαγαν τα ζώα του χωριού. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς κάθε νοικοκύρης οδηγώντας τις κατσίκες του (και παλιότερα τα γουρούνια, τα άλογα, τα γαϊδούρια) στο κοπάδι για βοσκή έδινε στον τσοπάνη μια αγιοβασιλιάτικη κουλούρα και γλυκίσματα (κουραμπιέδες, μπακλαβάδες, τηγανίτες κλπ.) ευχόμενος ανάλογα για τη νέα χρονιά.
Την παραμονή των Θεοφανείων, την ημέρα του Σταυρού, ο παπάς περνούσε από όλα τα σπίτια κρατώντας ένα κακάβι με αγιασμό και τα ράντιζε. Οι νοικοκύρηδες με τον αγιασμό ράντιζαν τα σπίτια, τα χωράφια, τα μαντριά και τους κήπους τους.
Το βράδυ της παραμονής των Φώτων, παρέες ανδρών κουνώντας μεγάλα κουδούνια γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν κάλαντα γνωστά με το όνομα «καληώρα», που άρχιζαν με τους στίχους: “Αφέντη μ’ αφεντίτση μου πέντε φορές αφέντης / Πέντε φορές αφέντεψες και πάλι αφέντης είσαι”. Τους φίλευαν κυρίως με λουκάνικα.
Σημείωση: Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει ο αναγνώστης επιλέγοντας Πολιτισμός \ Λαογραφία \ Έθιμα \ Μεγάλων Εορτών
Περιμένοντας τα Χριστούγεννα 2022
Τα Χριστούγεννα είναι η μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης, την οποία όλοι, μικροί και μεγάλοι, περιμένουν με μεγάλη χαρά. Εκτός από τα Χριστούγεννα περιμένουν την Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνεια (Φώτα) και τις άλλες γιορτές του δωδεκαημέρου. Τα παιδιά σκέφτονται τις διακοπές των σχολείων, οι μεγάλοι να ξεχάσουν για λίγο την καθημερινότητα και τη δουλειά, οι ηλικιωμένοι να σμίξουν με τα παιδιά και τα εγγόνια και όλοι να απολαύσουν το πλούσιο γιορτινό τραπέζι.
Ήδη οι νοικοκυρές έχουν στολίσει τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στα σπίτια και οι Δήμοι τις πλατείες των πόλεων και των χωριών με πολύχρωμα λαμπιόνια δημιουργώντας μια ευχάριστη αίσθηση και εσωτερική αγαλλίαση. Στο Περιβόλι στολίστηκε η κεντρική πλατεία, όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες που τράβηξε η Έλσα Ιω.Ρίζου.
Αποτελέσματα Απογραφής πληθυσμού 2021
Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκαν τα προσωρινά αποτελέσματα της απογραφής του 2021, που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2021. Όπως είναι γνωστό οι απογραφές πληθυσμού γίνονται κάθε δέκα χρόνια. Η απογραφή αυτή ξεχωρίζει διότι είναι η πρώτη ψηφιακή απογραφή με εξαιρετικά υψηλό ποσοστό συμμετοχής στην ηλεκτρονική απογραφή.
Τα αποτελέσματα, που ανακοινώθηκαν στις 19 Ιουλίου 2022, κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά είναι. Και τούτο, διότι δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Ελλάδος μειώθηκε το 2021 κατά 3,55% σε σχέση με το 2011 (10.432.481 κατοίκων το 2021 έναντι 10.816.286 κατοίκων το 2011), γεγονός που φυσικά δεν είναι καθόλου ευχάριστο. Ακόμα και η Αττική παρουσιάζει μείωση. Την μεγαλύτερη μείωση σημείωσε η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με 10,09% και η Στερεά Ελλάδα με 7,69%. Την μικρότερη μείωση σημείωσε η Κρήτη με 0,92% και η Αττική με 0,94%. Για να δείτε τον σχετικό πίνακα πατήστε εδώ.
Η Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος παρουσιάζει αρνητική εικόνα. Ο πληθυσμός της παρουσιάζει τεράστια μείωση 12,94% (137.756 κάτοικοι το 2021 έναντι 158.231 κατοίκων το 2011), σχεδόν τετραπλάσια του μέσου όρου της χώρας. Την μεγαλύτερη μείωση σημείωσε ο Δήμος Αμφίκλειας-Ελάτειας με 23,26% και ο Δήμος Δομοκού με 20,16%. Την μικρότερη μείωση σημείωσε ο Δήμος Λοκρών με 9,01% και ο Δήμος Καμένων Βούρλων με 9,83%. Για να δείτε τον σχετικό πίνακα πατήστε εδώ.
Πανηγύρι Αγίας Τριάδος (13-06-2022)
Ο κοιμητηριακός ναός της Αγίας Τριάδος αποτελεί σημείο αναφοράς για τους Περιβολιώτες. Τον επισκέπτονται όποτε ανηφορίζουν για να ανάψουν ένα κερί στα συγγενικά και φιλικά πρόσωπα που έχουν φύγει από αυτή τη ζωή. Επίσης, παραδοσιακά λειτουργούσαν εκεί κάθε Μεγάλη Πέμπτη.
Κυρίως σχετίζεται με το ετήσιο πανηγύρι τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος. Έτσι και εφέτος πολλοί άνθρωποι από το Περιβόλι, από άλλα χωριά και από την Αθήνα και άλλες πόλεις οδήγησαν τα βήματά τους στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδος για προσκυνήσουν την εικόνα της και να τιμήσουν το Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Τελέστηκε πανηγυρική θεία λειτουργία από τον εφημέριο του χωριού π.Κωνσταντίνο Χριστόπουλο, στην οποία έψαλαν ο Ηλίας Δ.Αγγελόπουλος, Κωνσταντίνος Δ.Ρίζος και ο τακτικός προσκυνητής από την Παναγιά Γεώργιος Τσαμασιώτης.
Είθε το Άγιο Πνεύμα να βοηθά και φωτίζει όλους τους ανθρώπους, όπως έκανε με τους Μαθητές του Χριστού κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, ώστε να πορεύονται στη ζωή τους με αγάπη, ειρήνη και αρμονία.
Πάσχα στο Περιβόλι (24-4-2022) και στο Νταχάου (6-5-1945)
Ύστερα από δύο χρόνια πανδημίας και καραντίνας γιορτάσαμε το Πάσχα εφέτος με λαμπρότητα, όπως αρμόζει σε ένα τέτοιο γεγονός και όπως γνωρίζουμε εμείς οι Έλληνες να το γιορτάζουμε, παραδοσιακά. Οι κάτοικοι των πόλεων, και δη των μεγαλουπόλεων, ξεχύθηκαν κατά καραβάνια προς τα χωριά τους ή σε άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, με σύμμαχο και τον πολύ καλό καιρό. Οι πιστοί ντυμένοι με τα καλά τους ρούχα και τις λαμπάδες ανά χείρας γέμισαν τους ναούς για να ακούσουν τον χαρμόσυνο παιάνα “Χριστός Ανέστη” και να παρακολουθήσουν την εξαίσια αναστάσιμη Θεία Λειτουργία.
Και όταν έφεξε η κυριώνυμη ημέρα άναψαν φωτιές κατά παρέες και έστησαν τις ψησταριές για να ψήσουν τον οβελία, το κοκορέτσι ή το κοντοσούβλι. Το απόγευμα, μετά την μεσημεριανή ανάπαυση, ακολούθησε ο Εσπερινός της Αγάπης. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία Περιβολιώτες θυμούνται με νοσταλγία τον χορό στο προαύλιο της εκκλησίας, που ακολουθούσε μετά τον Εσπερινό της Αγάπης. Επίσης, πριν από λίγα σχετικά χρόνια στην πλατεία του χωριού Σύλλογοι οργάνωναν πασχαλιάτικο γλέντι. Έτσι, δινόταν η ευκαιρία στους συγχωριανούς, που μαζεύονταν από όλες τις περιοχές της χώρας, να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να απολαύσουν παραδοσιακή μουσική, χορό και φαγητό. Το Πάσχα ή Λαμπρή ή Πασχαλιά αποτελεί την πιο χαρμόσυνη ημέρα τους έτους για όλους τους Ορθόδοξους Έλληνες χριστιανούς.
Ωστόσο, με εντυπωσίασε ένα κείμενο που δημοσίευσε ο Περιβολιώτης συνταξιούχος πλέον δικαστικός λειτουργός, εφέτης Ηλίας Δ.Αγγελόπουλος στην ομάδα του χωριού μας στο facbook με τίτλο “Πάσχα στο Νταχάου”. Είναι ένα θαυμάσιο κείμενο που περιγράφει τον τρόπο που βίωσαν το πρώτο τους Πάσχα μετά την απελευθέρωσή τους όσοι ορθόδοξοι κληρικοί και λαϊκοί επέζησαν στο διαβόητο αυτό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μπορείτε να το απολαύσετε πατώντας εδώ.
Μεγάλη Παρασκευή (22-4-2022)
Μεγάλη Παρασκευή των Ορθοδόξων και οι πιστοί προσέρχονται στις εκκλησιές σε ανάμνηση της ταφής του Χριστού. Το πρωί γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου κατά τον Εσπερινό, οπότε ψάλλεται το θαυμάσιο σε νόημα και μέλος δοξαστικό τροπάριο “Σε τον αναβαλλόμενον το φως ώστερ ιμάτιον”. Παράλληλα στολίζονται οι Επιτάφιοι ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα. Στο Περιβόλι (και σε άλλες περιοχές) υπάρχει η παράδοση οι μανάδες και οι γιαγιάδες να περνούν τα παιδιά κάτω από τον Επιτάφιο. Και βέβαια το βράδυ μετά την περιφορά όλοι οι πιστοί περνούν κάτω από τον Επιτάφιο για ευλογία. Καλή Ανάσταση!!!
Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι παρμένες από την Ομάδα PERIVOLI-DOMOKOU (DERELI) του facebook.
Το τροπάριο της Κασσιανής στο Περιβόλι (19-4-2022)
Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, ψάλλεται στις Εκκλησίες το περίφημο τροπάριο της Κασσιανής. Ποια ήταν αυτή η Κασσιανή; Κάποιοι θεωρούν ότι η Κασσιανή είναι η πόρνη στην οποία αναφέρεται το τροπάριο. Το ορθό όμως είναι ότι η Κασσιανή είναι η συγγραφέας τροπαρίου.
Αρχές του 9ου αιώνα αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν ο Θεόφιλος. Η μητέρα του Ευφροσύνη, κόρη του Κωνσταντίνου του ΣΤ’, για να παντρέψει τον γιο της με την καλύτερη νέα διοργάνωσε το έτος 830 μ.Χ. στην μεγαλόπρεπη αίθουσα Τρικλίνιο των ανακτόρων της Κωνσταντινούπολης, μεγάλη σύναξη από τις πιο όμορφες κοπέλες της Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με τον βυζαντινό χρονογράφο Συμεών Μάγιστρο (990 μ.Χ.). Η προσέλευση υπήρξε μεγάλη. όταν παρατάχθηκαν στη σειρά, καθισμένες πάνω σε πολυτελή ανάκλιντρα, ο αυτοκράτορας Θεόφιλος περιήλθε μπροστά τους να διαλέξει την μέλλουσα σύζυγό του και αυτοκράτειρα, δίνοντας σε όποια διάλεγε ένα χρυσό μήλο.
Η ομορφότερη ήταν η Κασσιανή. Η ομορφιά της θάμπωσε τον νεαρό Θεόφιλο. Θέλοντας όμως να διαπιστώσει αν και η εξυπνάδα της ήταν ανάλογη με την ομορφιά της, της είπε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» («Από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα»), υπονοώντας την Εύα. Η Κασσιανή όμως δεν ξαφνιάστηκε και ετοιμόλογα απάντησε: «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα» («Και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα»), υπονοώντας την Παναγία. Αυτή όμως η πράγματι έξυπνη απάντηση χαρακτηρίσθηκε από τον Θεόφιλο ότι περιείχε και κάποια προπέτεια και επιπολαιότητα, οπότε έχασε το μήλο, το οποίο κέρδισε η επίσης ωραία και σεμνή Θεοδώρα.
Η Κασσιανή απογοητεύθηκε και πήρε την απόφαση να αποτραβηχτεί από τον κόσμο και να μονάσει. Έκτισε με δικά της χρήματα ένα μοναστήρι, που πήρε αργότερα το όνομά της, ντύθηκε το μοναχικό σχήμα και αφιερώθηκε στη λατρεία του Χριστού και στην ποίηση, συνδυάζοντας έτσι τη βαθιά ευσέβεια και την κλίση της στα γράμματα. Εκεί στο μοναστήρι εκδηλώθηκε και το έμφυτο καλλιτεχνικό της ταλέντο και το βαθύ θρησκευτικό της συναίσθημα συνθέτοντας εκκλησιαστικούς ύμνους, τροπάρια. Εκεί στην ήσυχη και υποβλητική ατμόσφαιρα του μοναστηριού συνέθεσε και το περίφημο Ιδιόμελο «Τροπάριο της Κασσιανής» από το όνομά της, που αργότερα η Ορθόδοξη Εκκλησία το καθιέρωσε ως Δοξαστικό των Αποστίχων του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης.
Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή, την σήν αισθομένη Θεότητα μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν, οδυρομένη μύρα σοι προ του ενταφιασμού κομίζει. Οίμοι! λέγουσα, ότι νύξ μοι υπάρχει, οίστρος ακολασίας, ζοφώδης τε και ασέληνος έρως της αμαρτίας. Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων, ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ, κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας, ο κλίνας τους ουρανούς τη αφάτω σου κενώσει. Καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας, αποσμήξω τούτους δε πάλιν τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις, ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν κρότον τοις ώσιν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη. Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σήν δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος.
Το τροπάριο σε απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα από τον Φώτη Κόντογλου:
Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες, σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε μυροφόρα και σε άλειψε με μυρουδικά πριν από τον ενταφιασμό σου κι έλεγε οδυρόμενη: Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι, η μανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αμαρτίας. Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων, εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. Λύγισε στ’ αναστενάγματα της καρδιάς μου, εσύ που συμπαραστατούμενοι από τους τακτικούς ψάλτες του ναού έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης. Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου, και θα τα σφουγγίσω πάλι με τα πλοκάμια της κεφαλής μου· αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ’ άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε. Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάση, ψυχοσώστη Σωτήρα μου; Μην καταφρονέσης τη δούλη σου, εσύ που έχεις τ’ αμέτρητο έλεος.
Αυτό το τροπάριο (μαζί με όλα τα άλλα κατανυκτικά τροπάρια της Μεγάλης Τρίτης) είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν όσοι βρέθηκαν στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Περιβολίου από τους Περιβολιώτες ψάλτες Ηλία Αγγελόπουλο και Κωνσταντίνο Δ.Ρίζο συμπαραστατούμενοι από τους τακτικούς ψάλτες του ναού Σπύρο Κ.Καραμήτρο, Γεώργιο Κουτάκη και Παναγιώτη Δ.Σαμαρά.
Ο Ακάθιστος Ύμνος στο Περιβόλι (8-4-2022)
Οι Χαιρετισμοί της Παναγίας είναι μία από τις πιο δημοφιλείς ακολουθίες της Εκκλησίας μας και, όπως είναι γνωστό, τελούνται το απόγευμα της Παρασκευής των πέντε πρώτων εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πήραν το όνομα “χαιρετισμοί” από την προσφώνηση “χαίρε” προς την Παναγία, η οποία επαναλαμβάνεται πολλές φορές. Λέγονται και “Ακάθιστος Ύμνος”, διότι όρθιος, χωρίς να κάθεται, ο λαός της Κωνσταντινούπολης έψαλε τους έψαλε την πρώτη φορά. Αποτελούν λογοτεχνικό αριστούργημα με πλήθος, εικόνων, παρομοιώσεων και νοημάτων.
Γι’ αυτό πολλοί πιστοί συρρέουν στις εκκλησιές στις πόλεις και στα χωριά και με κατάνυξη παρακολουθούν την ακολουθία αυτή. Οι παλαιότεροι θυμούνται πριν από 50-60 χρόνια, όταν ήταν παιδιά, πήγαιναν στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης κρατώντας φαναράκια για να βλέπουν, τότε που δεν υπήρχε ακόμα ηλεκτρικός φωτισμός των δρόμων.
Απόψε, αρκετοί συγχωριανοί μας οδήγησαν τα βήματά τους στην εκκλησία του χωριού μας και παρακολούθησαν τους τελευταίους Χαιρετισμούς. Ο εφημέριος π.Κωνσταντίνος Χριστόπουλος διάβασε τους 24 οίκους με ευκρίνεια και νόημα. Οι τακτικοί ψάλτες Σπύρος Κ.Καραμήτρος, Γεώργιος Κουτάκης και Παναγιώτης Δ.Σαμαράς με τη συνδρομή των επισκεπτών ψαλτών Ηλία Δ.Αγγελόπουλου και Κωνσταντίνου Δ.Ρίζου έψαλαν με κατάνυξη το “Ανοίξω το στόμα μου” και τα υπόλοιπα θαυμάσια τροπάρια.
Τελειώνοντας ευχηθήκαμε να μας αξιώσει ο Θεός να ψάλουμε τους Χαιρετισμούς και του χρόνου όλοι μαζί και να έχουμε Καλή Ανάσταση.
